رژیم کتوژنیک، که این روز ها بین افرادی با اضافه وزن زیاد، خیلی مورد استفاده قرار میگیرد، جزئیات خاص خود را دارد که با شناخت درست از انها می توانید یک رژیم کتوژنیک پویا و سالم را تجربه کنید.

رژیم کتوژنیک چیست؟

رژیم کتوژنیک، رژیم کیتو یا رژیم کتون زا (Keto Diet)، یک رژیم غذایی با چربی بالا؛ کربوهیدرات کم، پروتئین متوسط است که برای کاهش وزن بسیار مورد توجه قرار گرفته است. این رژیم غذایی از سال ۱۹۲۰ هم چنان مورد استفاده افرادی که اضافه وزن دارند قرار گرفته و نتایج مثبت آن ثبت شده است. ایده رژیم کتوژنیک این است که شما کالری بیشتری را از پروتئین و چربی به دست آورید و کربوهیدرات کمتری را مصرف کنید.

در رژیم کتوژنیک شما اغلب کربوهیدراتی که هضم آن آسان است مثل شکر، نوشابه، شیرینی ها و نان سفید را حذف می کنید. رژیم کیتو سوخت بدن از ذخایر چربی و در صورت لزوم از پروتئین تامین می شود. کبد وظیفه ی تبدیل ذخایر چربی به اجسام کتونی را بر عهده دارد و سوخت جایگزین را می سازد. در واقع استفاده از بافت چربی بعنوان سوخت، باعث کاهش وزن می شود.

این کاهش کربوهیدرات بدن شما را به یک وضعیت متابولیکی به نام کتوسیس تبدیل می کند. زمانی که این اتفاق می افتد، بدن شما فوق العاده برای سوختن چربی برای تولید انرژی کار می کند؛ همچنین در کبد، چربی را به کتون تبدیل می کند که میتواند انرژی را برای مغز فراهم کند. رژیم کتوژنیک میتواند سبب کاهش شدید قند خون و انسولین شود همراه با افزایش کتون ها، مزایای سلامتی فراوانی دارد در رژیم کیتو مبنای رژیم بر کاهش مصرف کربوهیدرات ها (فرآورده های قندی، نشاسته، برنج، نان و…) و افزایش مصرف پروتئین و چربی است.

رژیم کتوژنیک برای لاغری و چربی‌سوزی رژیم موثری است

برعکس دیگر رژیم های غذایی که لیست خوراکی های قابل استفاده در آن ها به شدت محدود هستند و شما باید گرسنگی زیادی را تحمل کنید تا به کاهش وزن دست پیدا کنید، فهرست غذاهای موجود در رژیم کتوژنیک متنوع و جذاب می باشد. رژیم کیتو به جای کالری شماری و محدود کردن خوراکی ها و حتی کمک گرفتن از تمرینات شدید ورزشی برای رسیدن به کاهش وزن شما را از طریق دیگری به هدفتان نزدیک می کند. در رژیم کتون زا منبع سوخت بدن که از آن برای تامین انرژی روزانه استفاده می شود از گلوکز (قند) به چربی ها تغییر می کند و مواد غذایی پرچرب جایگزین کربوهیدرات ها می شوند.

انواع رژیم کتوژنیک

چندین نسخه از رژیم کتوژنیک وجود دارد، از جمله:

۱- رژیم استاندارد کتوژنیک:

رژیم استاندارد کتوژنیک حاوی کربوهیدرات بسیار کم، پروتئین متوسط ​​و چربی بالا است. بطور معمول دارای ۷۵٪ چربی،% ۲۰ و پروتئین و% ۵ کربوهیدرات است.

۲- رژیم کتوژنیک سیکلی:

در این نوع رژیم کتوژنیک به صورت دوره ای مقدار کربوهیدرات دریافتی تغییر می کند به اینصورت است که ۵ روز در هفته مقدار کربوهیدرات دریافتی بسیار محدود می شود و ۲ روز دیگر میزان زیادی کربوهیدرات بایستی مصرف شود.

۳- رژیم غذایی هدفمند کتوژنیک:

این نوع رژیم کتوژنیک به شما اجازه میدهد در بعضی موارد مانند زمان تمرین کربوهیدرات را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.

رژیم کتوژنیک یک راه مؤثر برای درمان بیماری دیابت است

۴- رژیم کتوژنیک با پروتئین بالا:

این نوع رژیم کتوژنیک شبیه به رژیم استاندارد است، با این تفاوت که محتوی میزان بیشتری پروتئین است. رژیم کتو با پروتئین بالا محتوی ۶۰٪ چربی، ۳۵٪ پروتئین و ۵٪ کربوهیدرات است. با این که بیشتر مطالعات بر روی رژیم کتوژنیک استاندارد و رژیم کتو با پروتئین بالا صورت گرفته است، ولی رژیم های کتوژنیک هدفمند و دوره ای روش های پیشرفته تری هستند و عمدتاً توسط ورزشکاران و بدنسازان مورد استفاده قرار می گیرند.

هدف از رژیم کتوژنیک

در رژیم کتوژنیک تلاش برای کم کردن گلوکز (قند) است. زمانی که میزان گلوکز ناچیز باشد، بدن به جای سوزاندن قند، چربی های ذخیره شده در بافت ها یا چربی هایی که از رژیم غذایی دریافت می شود را می سوزاند. این رژیم علاوه بر مزایایی که برای مبتلایان به صرع دارد با کاهش ترشح انسولین و با اجرای تدابیری میتوان مانع ایجاد مقاومت انسولینی شده و به جلوگیری از ابتلا به بیماری قند و سندرم متابولیک کمک کرد.

همچنین تصور بر این است سلول های بدن قادر به استفاده از چربی برای انرژی هستند، ولی چون سلول های سرطانی نمی توانند به جای گلوکز از چربی ها استفاده کنند، پس این رژیم میتواند در درمان سرطان ها نیز کاربرد داشته باشد. در رژیم کتوژنیک بطور تقریبی ۷۰ درصد انرژی از چربی ها، ۲۰ درصد از پروتئین ها و صرفا ۱۰ درصد از کربوهیدرات تأمین می شود که با توجه به هدف از تجویز این رژیم و شرایط شخص، این درصدها جابجا می شود.

رژیم کتوژنیک ممکن است تعادل آب و مواد معدنی را در بدنتان برهم بزند

رژیم کتوژنیک برای چه کسانی مناسب است؟

کسانی که به اصول رژیم کتوژنیک بطور کامل عمل می کنند، وزن کم می کنند و لاغر می شوند. ولی ظاهرا مواردی مانند بیماری «صرع» هم با این رژیم لاغری تا حدودی بهبود پیدا می کند. همچنین افرادی که از سردرد مزمن رنج می برند، بیماری های مغز و اعصاب و نیز افراد مبتلا به آکنه و دیابت نوع ۱، با رژیم کتوژنیک تا حدودی بهبود پیدا می کنند ولی حتماً لازم است که این رژیم را زیر نظر پزشک دنبال کنند.

برنامه غذایی رژیم کتوژنیک

تغییر عادات همواره سخت است و تغییر رژیم روزانه به رژیم کتوژنیک از این قاعده و قانون مستثنی نمی باشد. تمرکز شما باید بر روی کاهش میزان کربوهیدرات دریافتی و افزایش چربی و پروتئین مصرفی باشد. در صورتیکه شما میخواهید که در کتوزیس باقی بمانید باید مصرف کربوهیدراتتان را محدود کنید.

بعضی از مردم تنها با مصرف ۲۰ گرم کربوهیدرات در روز به این وضعیت می رسند، در حالیکه بعضی دیگر با دریافت روزانه بیش از ۲۰ گرم به کتوزیس وارد می شوند. بطور کلی هر چه مصرف کربوهیدراتتان پایین تر باشد، راحت تر وارد کتوزیس می شوید. به همین خاطر مصرف خوراکی های کتوژنیک و پرهیز از غذاهای غنی از کربوهیدرات برترین راه کاهش وزن در یک رژیم کتوژنیک می باشد.

غذاهای مفید در رژیم کتوژنیک

برخی از غذاهای مفید در رژیم کتوژنیک شامل موارد زیر هستند:

– پنیر خامه ای و فرآوری نشده

– کره و خامه

– روغن نارگیل، روغن آووکادو

– تخم مرغ

– گوشت قرمز، بیکن، مرغ، بوقلمون، ماهی سالمون 

-سبزیجاتی با کربوهیدرات پایین مثل گوجه و پیاز

غذاهای ممنوعه در رژیم کتوژنیک

خیلی از غذاهایی که کربوهیدرات بالایی دارند باید در رژیم کتوژنیک حذف بشوند. مانند:

> نان، گندم، درت، برنج

> میوه ها مثل سیب، موز، به، پرتقال و …

> سیب زمینی، هویج و …

> عسل، نوشابه، انواع آب میوه، کیک، بستنی، آب نبات و انواع شیرینیجات

> اغلب سس ها

>  شکلات ها

رژیم کتوژنیک تاکنون برای درمان برخی از سرطان‌ها مورد استفاده قرار گرفته است

فواید رژیم کتوژنیک

رژیم کتوژنیک مثل سایر رژیم های غذایی با کربوهیدرات بسیار محدود هستند، هر چند به علت کنترل شده بودن مصرف پروتئین در این رژیم احیانا شاهد تشدید این مزایا خواهید بود. محدود بودن پروتئین مصرفی نه تنها تولید کتون ها در بدن را افزایش می دهد، بلکه سبب کاهش سطح انسولین (هورمون ذخیره ساز چربی در بدن) هم می شود. 

– رژیم کتوژنیک و مقابله با دیابت:

رژیم کتوژنیک نه تنها سبب لاغری و کاهش وزن می شود، بلکه برترین روش برای معکوس کردن روند پیشروی بیماری خطرناک دیابت نوع ۲ هم به شمار می رود. علت این امر هم کاهش طبیعی سطح قند خون و حذف اثر منفی انسولین بالای خون در این بیماران است. چنانچه شما دیابت دارید، بالاخص دیابت نوع اول بسیار مهم است که با پزشک خود در مورد تغییر رژیم غذایی خود مشورت کنید.

– رژیم کتوژنیک و مقابله با آکنه:

کاهش مصرف کربوهیدرات در واقع به معنای کاهش مصرف قند و شکر هم هست و از آنجایی که شیرینی جات تأثير منفی روی پوست دارند، بدین ترتیب کاهش مصرف کربوهیدرات به کاهش مشکلات پوستی مانند آکنه هم کمک می کند. بعلاوه رژیم کتوژنیک با کاهش سطح انسولین احتمال ترشح هورمون هایی که سبب آکنه می شوند را کم می کند.

با استفاده از رژیم کتوژنیک پوست صورت شفاف ‌تر و روشن‌تر میشود

– رژیم کتوژنیک و کاهش وزن:

رژیم کتوژنیک روش موثری برای کاهش وزن و چاقی هست. تحقیقات نشان دادن که این رژیم بیش از رژیم های کم چرب توصیه می شود و در این روش بدون کالری شماری به راحتی می شود وزن کم کرد. یکی از تحقیقات نشان داد افرادی که رژیم کیتو داشتند ۲٫۲ برابر بیشتر از افرادی که رژیم کم چرب و کم کالری داشتند، وزن کم کردن و حتی سطح چربی خون و کلسترول بد هم در آنها بهبود پیدا کرد. نتایج تحقیق دیگری نشان داد، افرادی که رژیم کتوژنیک داشتند ۳ برابر بیش از آنهایی که رژیم بیماری قند داشتند، وزن کم کردند.

– رژیم کتوژنیک و بیماری های قلبی:

رژیم کتوژنیک خطر عوامل مؤثر بر بیماری های قلبی را کاهش می دهد. مثلا در کنترل پرفشاری خون، کاهش قند خون و چربی بدن مؤثر است و سطح کلسترول خوب خون را فزونی می دهد.

– رژیم کتوژنیک و درمان صرع:

تحقیقات نشان میدهند رژیم کتوژنیک میتواند بروز تشنج در کودکان مبتلا به صرع را بطور چشمگیری تقلیل بدهد.

– مقاومت در مقابل سرطان:

یکی از ویژگی های سلول های سرطانی اینست که از کربوهیدرات یا قند خون برای رشد و تکثیرشان تغذیه می کنند. زمانی که رژیم کتوژنیک میگیرید، به علت کاهش مصرف کربوهیدرات ها قند خونتان هم پایین می آید. به این حالت، گرسنگیِ سلول های سرطانی می گویند. هنگامی که سلول های سرطانی تغذیه نشوند یا به اصطلاح گرسنه بمانند، احتمال پیشرفت تومورها هم به حداقل می رسد.

رژیم کتوژنیک در اصل برای کمک به کنترل صرع در کودکان به وجود آمد

– تاثیر رژیم کتوژنیک بر ورزشکاران برای انجام حرکات ورزشی:

رژیم کتوژنیک به ورزشکاران استقامتی مثل دوندگان و دوچرخه سواران کمک می کند. همچنین، در رشد عضلات و افزایش مقدار اکسیژن مایحتاج بدن شما در موقع انجام کارهای سخت، مؤثر است ولی هرچند رژیم کیتو به ورزش کردن کمک می کند، امکان دارد همانند دیگر رژیم ها به اوج عملکرد شما کمک نکند.

– رژیم کتوژنیک و سندرم تخمدان پلی کیستیک:

رژیم کتوژنیک میتواند به کاهش سطح انسولین کمک کند، که امکان دارد نقش کلیدی در سندرم تخمدان پلی کیستیک داشته باشد.

– رفع اختلال های سیستم عصبی با رژیم کتوژنیک:

این ها بر روی مغز و ستون فقرات و همچنین اعصاب، که این دو را به هم مرتبط می سازند، تاتیر می گذارند. یکی از این نوع بیماریها صرع است. اما رژیم کتوژنیک به بیماری های دیگری نظیر بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و اختلال های خواب کمک می کند. دانشمندان مطمئن نیستند چرا، ولی این احیانا به این علت است که کتون هایی که بدن شما برای به دست اوردن انرژی می سوزاند، به حفاظت از سلول های مغز شما در برابر آسیب کمک می کند.

عوارض رژیم کتوژنیک 

عوارض رژیم کتوژنیک به طور معمول خطرناک نیستند. از عارضه های آن میتوان به یبوست، کاهش قند خون یا سوء هاضمه اشاره نمود. رژیم کیتو هرگز نباید طولانی مدت یا همیشگی باشد و باید کنترل شده و تحت تدابیری اجرا شود، در غیر اینصورت زیانبار خواهد شد. مطالعات گوناگون نشان داده ناتوانی عضله قلب، اختلال ضربان قلب، نارسایی کَبِد، سنگ های کلیه از نوع سنگ های اگزالاتی و همچنین اختلال های هورمونی و عادت ماهانه بی نظم از عوارض طولانی مدت رژیم کتوژنیک است.

در روزها یا هفته های اول اجرای رژیم کتوژنیک، بیشتر افراد با کاهش سطح انرژی و عملکرد ذهن، افزایش اشتها، مشکلات خواب، هضم نامناسب، کاهش توان برای اجرای حرکات ورزشی، خستگی مفرط و تنفس بدبو روبرو میشوند که معمولاً میزان کربوهیدرات را کم تر محدود می کنند.

همچنین احتمال کاهش سطح آب بدن و مواد معدنی وجود دارد که باید از مکمل های حاوی سدیم، پتاسیم و منیزیم استفاده شود. احتمال از دست دادن عضله نیز وجود دارد مگر اینکه پروتئین کافی مصرف شود. به علت سوخت و ساز مواد کتونی امکان دارد رنگ ادرار مایل به قرمز شود. رژیم کتوژنیک برای ورزشکاران حرفه ای نباید اجرا شود و در بیماران صرع با شدت بالا تجویز نمی شود مگر اینکه با اجرای تدابیری باشد.

راه درمان مشکلات گوارشی در رژیم کتوژنیک

بیماری اسهال و مشکلات گوارشی در رژیم کتوژنیک رایج است و معمولاً پس از ۳ تا ۴ هفته رفع می شود. در صورتیکه هم چنان مشکلات گوارشی ادامه داشتُ سعی کنید از سبزیجات پرفیبر و همچنین مکمل منیزیوم استفاده کنید. در صورت ادامه دار شدن مشکلات گوارشی به پزشک گوارش مراجعه فرمایید.

کسانی که به اصول رژیم کتوژنیک به طور کامل عمل می‌کنند، وزن کم می‌کنند

منبع